Muren die wat te zeggen hebben

De muren van Belfast worden al lang gebruikt als een doek om de geschiedenis van de stad op te plamuren, en om deze geschiedenis 'bewogen' te noemen is nogal een understatement.

En het is niet alleen Belfast. Reis door Noord-Ierland en je komt overal muurschilderingen tegen. De meeste hebben een politieke lading.

Een van de beroemdste is 'You Are Now Entering Free Derry', in 1969 op een blinde gevel aangebracht door Liam Hillen, die destijds een tiener was. Deze muurschildering werd vervolgens een symbool van verzet en burgerrechten.

Maar de muurschilderingen die je aan weerszijden van de politieke kloof in Belfast overal op muren en blinde gevels ziet, zijn niet alleen politieke statements, maar ook bonafide kunstwerken. Ze zijn goed gedocumenteerd en variëren van afbeeldingen van Willem van Oranje tot President John F. Kennedy, en voorstellingen van de Ierse geschiedenis, van de Ierse hongersnood tot de verschillende deelnames van de Ulster regimenten aan twee wereldoorlogen.

Al ruim honderd jaar brengen ze politieke, soms diepgewortelde boodschappen over in hun kunstwerken. Tegenwoordig komen daar ook minder opruiende beelden bij: Narnia van C.S. Lewis, voetballer George Best en zelfs prinses Diana staren je aan vanaf de stadsmuren.

Maar er is nog een andere kant aan de straatkunst in Belfast, eentje die zich blijft ontwikkelen. Dit is een kunstvorm die in de jaren 70 van de vorige eeuw in Brooklyn is ontstaan en zich gestaag in Belfast heeft gevestigd.

Adam Turkington van Seedhead Arts in Belfast: ”Als je wat tijd in de stad doorbrengt, weet je dat de muren bedekt zijn met kunst. Vaak werden deze schilderingen ingezet om territorium te markeren voor de ene of de andere politiek getinte of zelfs tribale partij, maar de laatste tijd bloeit er daarnaast iets op dat baanbrekend genoemd kan worden.

Internationale straatkunstenaars hebben zich aangesloten bij een nieuw soort straatkunstenaars uit Belfast om hun stempel op de stad te drukken. Dit gebeurt voor een groot deel rond het Cathedral Quarter. Dat is waar de focus ligt.”

Dit deel van het centrum van Belfast is een compact doolhof van geplaveide straten en pakhuizen rondom de St. Anne's Cathedral, dat min of meer doorloopt tot de rivier de Lagan. Als je door deze buurt wandelt, word je getrakteerd op allerlei moderne straatkunst, die in opstand lijkt te komen en in schril contrast staat met de oude politieke muurschilderingen.

Net naast de kathedraal, in Talbot Street, vind je een indrukwekkend beeld van een man met een duif die is getroffen door twee pijlen. De kunstenaar MTO heeft het kunstwerk The Son of Protagoras genoemd. Zoals je misschien wel weet, was Protagoras een Griekse filosoof die geloofde dat de objectieve waarheid niet bestaat. Met zo'n fantasierijk denkvermogen was hij in Belfast uitstekend op zijn plek geweest!

En zijn afbeelding is nu alom vermaard en gerespecteerd. De muurschildering zelf is een onvoorstelbaar pakkend beeld dat je echt naar binnen trekt. Als je door dit gebied wandelt, kom je al snel tot de ontdekking dat de kunst op de muren niet onderdoet voor de beste internationale kunstgaleries. De kwaliteit is bijzonder, de onderwerpen zijn visionair, de boodschappen zijn soms surrealistisch en af en toe gewoon grappig.

Deze straatkunstbeweging is sinds The Troubles steeds verder gegroeid en wordt niet beïnvloed door wat je 'tribale banden' zou kunnen noemen.

“We hebben hier een enorme traditie van zaken die ik 'derde cultuur' noem”, vertelt Adam Turkington. Deze cultuur is protestants noch katholiek, loyalistisch noch nationalistisch.

“Het is ontstaan uit een beweging die verschillende alternatieve subculturen omvat. Al decennialang bestaat er in Belfast een belangrijke punktraditie, en ook de rave- en hiphopcultuur floreren. Ook wordt er traditioneel veel aan breakdance en graffiti gedaan.

“De muurschildering 'Teenage Dreams' in het oosten van Belfast werd een beroemde plek, een eerbetoon aan de punktijd. Het thema komt uit een liedje van de Undertones en de schildering werd in eerste instantie van de muur verwijderd en is sindsdien gerestaureerd”, vertelt Adam.

In het Cathedral Quarter, voor de John Hewitt pub in Donegall Street, vind je een gedetailleerde afbeelding van een geparkeerde fiets met het bijschrift: 'Every turn of the wheel is a revolution'. Deze muurschildering werd 20 jaar geleden door KVLR, oftewel Kev Largey, aangebracht.

De straatkunstscene is verstrengeld met de muziekcultuur van Belfast, de literaire beweging en de danscultuur. Volgens Adam Turkington is er een hele nieuwe kijk op de openbare ruimte ontstaan, namelijk de overtuiging dat deze van iedereen is, en niet van het ene of het andere deel van een gemeenschap.

“In de 20e eeuw ontstond er in Noord-Ierland een generatie kunstenaars, van Seamus Heaney tot de band Ash uit Downpatrick, en van Teri Hooley tot Stiff Little Fingers. Ze definiëren zichzelf niet in religieuze of politieke termen, maar bovenal als mensen. Dat is iets waar we op hebben willen voortborduren”, zegt Adam. Hij noemt het 'third culture stuff', mensen die buiten de binaire zekerheid van het 'tribale' erfgoed willen staan.

“Zelfs op de zwartste dagen in de geschiedenis van Belfast probeerden veel mensen een breder perspectief te houden en daar waren ze heel goed in. Het is ze gelukt. Maar het is best riskant om te zeggen dat je niet bij de ene partij en niet bij de andere hoort.

Het was toen echt gevaarlijk om te zeggen dat de subcultuur waar jij toe behoorde niets te maken had met de oude scheidslijnen ... en dat jij er dus ook buiten stond. Het is tegenwoordig minder gevaarlijk en nu deze 'derde gemeenschap' zich steeds verder heeft uitgebreid is de scene gegroeid.”

Tegenwoordig organiseert Adam Turkington de Seedhead Street Art tours, een wandeling met gids die elke zondag om 12.00 uur plaatsvindt.

Deze twee uur durende stadswandeling is uitgestippeld en wordt begeleid door lokale kunstenaars die je een inkijkje geven in de hedendaagse straatkunst in Belfast, een scene die voortdurend in beweging is. Je krijgt alles te horen over de stijlen en de boodschap die in de verschillende muurschilderingen wordt overgebracht en wie weet kom je er wel achter wat kunst echt voor jou betekent.

Dit kan zo maar gebeuren in Belfast.